Maandstenen

De symboliek van maandstenen

Al sinds de oudste beschavingen spreken kleurstenen tot de verbeelding. In al hun pracht geven zij glans en kleur aan gouden sieraden en aan la het leven van alledag. Want al eeuwen lang worden aan mooie en zeldzame edelstenen magische eigenschappen toegekend. Van veel edelstenen werd gedacht dat ze bijzondere krachten bezaten en dat een edelsteen die harmonieerde met zijn eigenaar een grote invloed op zijn bestaan kon uitoefenen. Elek edelsteen werd geassocieerd met een van de tekens van de dierenriem, gebaseerd op het kleurensysteem. Later ontstond in Amerika de gewoonte ringen te geven met ‘birth stones’, waarbij de geboortemaand bepalend is voor de keuze van de edelsteen. Zo werden edelstenen gekoppeld aan de kalendermaanden. Er zijn vele lijsten in omloop van deze zogenaamde maandstenen, maar doorgaans wordt onderstaande lijst gehanteerd, die in 1912 is samengesteld.

Maandstenen

Maand                         Kleur                           Steen

Januari                         Donkerrood                 Granaat

Februari                       Paars                           Amethist

Maart                          Lichtblauw                   Aquamarijn

April                            Wit                              Diamant

Mei                              Heldergroen                 Smaragd

Juni                              Beige                           Parel

Juli                               Rood                           Robijn

Augustus                      Lichtgroen                  Peridoot

September                   Diepblauw                   Saffier

Oktober                       Bont                             Opaal

November                   Geel                             Topaas

December                    Hemelsblauw               Turkoois

 Januari – Granaat

Granaat is de edelsteen van de maand januari. Het bekendste is de donkerrode granaat, maar granaten worden in allerlei kleuren, eigenlijk alles behalve blauw, gevonden.  Er wordt verteld dat Noah een grote granaat in zijn Ark ophing om zijn reis te verlichten. Granaten zouden namelijk de weg wijzen gedurende de nacht en bovendien beschermen tegen nachtmerries en een tegengif vormen bij slangenbeten. Granaten worden gevonden in de Verenigde Staten, Afrika, Sri Lanka, Brazilië en India.

Februari – Amethist

Bij de maand februari hoort de amethist. Amethist is een kwartssoort die in schakeringen van lichtlila tot donkerpaars voorkomt. De perfecte amethist heeft een diepe paarse kleur met roze vlammen die de steen ‘vuur’ geven. De overlevering verteld dat de amethist bescherming biedt tegen vergiftigingen. Amethist zou een ‘versoberende’ invloed hebben en vrede en rust brengen. Omdat de kleur paars de koningen altijd heeft bekoord, wordt amethist veel aangetroffen in oude Griekse en Romeinse ornamenten, net als in de Britse kroonjuwelen. Belangrijkste vindplaatsen zijn Brazilië, Uruguay en Zambia.

Maart – Aquamarijn

Aquamarijn is de traditionele maandsteen voor de maand maart. De ideale aquamarijn is helderblauw van kleur. Aquamarijn hoort, net als smaragd, tot de familie van de beryllen en komt prachtig uit in een ovale of rechthoekige vorm. De gelijkenis van de kleur van de aquamarijn met de kleur van het water zorgde ervoor dat zeelieden affiniteit met deze steen kregen en zo ontstond het verhaal dat aquamarijn  schippers tegen onheil kon behoeden. De aquamarijn brengt in zijn kielzog liefde en affectie mee. Het is een universeel symbool van jeugd, hoop en gezondheid. Aquamarijn komt voor in Brazilië, Nigeria, Zambia, Madagaskar en de Oekraïne.

April – Diamant

Diamant gaat hand in hand met de maand april. Het woord diamant komt van het Griekse ‘adamas’, wat onoverwinnelijk betekent. Diamanten zijn sinds het Griekse rijk het symbool voor de eeuwige liefde. Toen diamanten zo een 2500 jaar geleden in India werden gevonden, dacht men dat het splinters van sterren waren, gekristalliseerde bliksem om zelfs versteende dauwdruppels. Hoewel het merendeel van de diamanten kleurloos lijkt, hebben ze vaak en gele of bruine tint. Diamant is in zijn kleurloze vorm het mooiste, alleen dan is de prismawerking volmaakt. De belangrijkste vindplaatsen zijn Australië, Zaïre, Botswana, Zuid-Afrika, Namibië en Rusland.

Mei – Smaragd

De meimaand staat in het teken van smaragd. De waardevolste smaragden hebben een pure, grasgroene kleur. Een loepzuivere smaragd is heel zeldzaam en meestal klein. Volgens volksvertellingen bezit smaragd veel bijzondere krachten. Zo zou de groene steen zijn eigenaar genezen van allerlei kwalen en ziektes, de intelligentie verhogen, slechtziendheid en onvruchtbaarheid verhelpen. Smaragd wordt voornamelijk gevonden in Colombia, Brazilië, Zambia en Zimbabwe.

Juni – Parel

De parel is het symbool voor de maand juni. Een parel is geen mineraal, het is een product van de pareloester. Als een parasietje of zandkorreltjes een oester binnendringt, omringt het schelpdier deze ‘gast’ in de loop van jaren met vele laagjes parelmoer. Helaas zijn de natuurlijke of ‘Oriënt’ parels zeldzaam. Parels worden tegenwoordig dan ook voornamelijk gekweekt, dat wil zeggen dat de mens een ‘indringer’ in de pareloester injecteert waarna de vorming van de parel begint.

Parels symboliseren door hun zachte, ingetogen glans bescheidenheid, trouw en puurheid. Ze worden veel door bruiden gedragen omdat ze een zinnebeeld zijn voor een gelukkig huwelijk. De meeste cultive parels komen uit Japan, zoetwaterparels voornamelijk uit China.

Juli – Robijn

Robijnen en de maand juli zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De robijn wordt ‘de heer’ onder de edelstenen genoemd vanwege zijn schoonheid en zeldzaamheid. De mooiste robijnen ter wereld zijn de Birmese, die puur rood zijn met en lichte blauwe ondertoon. Robijnen zouden hun drager tegen ongeluk behoeden en hem of haar een harmonieuze relatie met de medemens bezorgen. De beschermende krachten zouden versterkt worden als de robijn aan de linkerzijde van het lichaam gedragen wordt. De robijnen van Birma zijn al eeuwenlang vermaard. Verder wordt de steen ook gedolven in Thailand, Vietnam, Sri Lanka, Kenia, Cambodja, Afghanistan en India.

Augustus – Peridoot

Peridoot is de maandsteen van de maand augustus. De peridoot is levendig limoengroen en heeft in het beste geval geen bruine of olijfgroene schaduwen. Peridoot wordt gevormd in vulkanen. Piraten waren dol op deze edelsteen, ze gebruikten hem als amulet tegen alle vormen van kwaad en geloofden dat peridoot in combinatie met goud hen zal beschermen gedurende de nacht. De edelsteen werd ook verwerkt in bekers waaruit medicijnen werden gedronken, omdat de kracht van geneesmiddelen erdoor zou toenemen. Belangrijkste vindplaatsen zijn Birma, de Verenigde Staten en China.

September – Saffier

Saffier vult de septembermaand. Saffieren vertonen een rijkdom aan schakeringen van lichtblauw tot diep nachtblauw. In het verleden werd saffier door heksen en priesters gedragen omdat de steen hen in staat zou stellen de toekomst te voorspellen en wonderen te verklaren. Saffier zou zijn glans verliezen als de drager zich misdroeg en bijvoorbeeld zijn of haar partner bedroog. Om die reden gaven gehuwden elkaar graag een sieraad met saffier. Saffier wordt gevonden in Sri Lanka, Thailand, Cambodja, Birma, Kashmir, Australië, Nigeria, Kenia, Tanzania, China en de Verenigde Staten.

Oktober – Opaal

Opaal en oktober horen bij elkaar. Wit opaal is heel licht van kleur doorschoten met vlammen van allerlei andere kleuren. Zwart opaal heeft een zwarte, donkerblauwe, donkergroene of grijze kleur en kent nuances rood, roze of heldergroen. Opaal symboliseert hoop, onschuld en reinheid. In de middeleeuwen droegen gefortuneerde blonde meisjes de steen in hun haar om de lichte kleur van hun lokken te behouden. In die dagen dacht men dat opaal de eigenaar in staat stelde onzichtbaar te worden als dat nodig was. Opaal wordt gevonden in Australië, Mexico en de Verenigde Staten.

November – Topaas

Topaas kleurt de maand november. De transparante goudgele topaas is de bekendste, maar de steen wordt ook in andere kleuren gevonden. Oranjerode topaas wordt ‘Imperiaal’ genoemden is heel zeldzaam en kostbaar. Van alle maandstenen wordt aan topaas de meeste genezende krachten toegedicht. Zo zou topaas in staat zijn om slapeloosheid te verhelpen, verhitte gemoederen te bedaren en krankzinnigheid zowel als astma te genezen. Topaas wordt gevonden in Brazilië, Nigeria, Sri Lanka, Pakistaan en China.

December – Turkoois

Bij de laatste maand van het jaar past turkoois. Turkoois wordt gevonden in alle kleuren tussen hemelsblauw en blauw – en appelgroen. Al ver voor onze jaartelling werd turkoois verwerkt in sieraden, amuletten en als ingrediënt in cosmetica. Tijdens de zestiende eeuw was turkoois heel geliefd bij Indianen. Zij waren van mening dat de edelsteen jagers naar hun prooi zou leiden en voorspoed en geluk op ieders pad zou brengen. Turkoois van de beste kwaliteit wordt gevonden in het noordoosten van Iran. De Verenigde Staten is de belangrijkste producent van turkoois.

Onderhoud van sieraden met kleurstenen

Edelstenen die veel gedragen worden kunnen vuil worden door huidvet of stof. Het is daarom belangrijk uw sieraden met kleurstenen regelmatig te reinigen zodat glans en tint optimaal blijven. U kunt voor het reinigen een lauw sopje gebruiken en de sieraden daarna met een niet pluizende doek droogdeppen.

Gebruik voor parels nooit een chemische schoonmaakmiddel. Parels verdragen ook geen parfum, make-up of haarlak. Als uw parels schoongemaakt moeten worden, kunt u het beste lauw water en een zeemleren doek gebruiken.

Kleurstenen zijn niet bestand tegen harde klappen of krassen. Bescherm uw sierden altijd tegen extreme temperatuurverschillen. Zorg er verder voor dat ze niet in aanraking komen met huishoudchemicaliën. Laat uw sieraden minstens 1 keer per jaar door een juwelier of goudsmid nakijken. Hij kan de sieraden op slijtage controleren en zo voorkomen dat u ze verliest. Hij kan uw sieraden bovendien professioneel reinigen.

Ook voor het onderhoud van uw sieraden met kleurstenen geldt: vraag uw juwelier of goudsmid om advies, hij of zij zal graag al uw vragen beantwoorden. Daarnaast kunt u voor informatie over uw edelstenen en parels terecht bij het Nederlands Laboratorium (NEL) in Leiden. Het NEL is een instituut dat zich bezig houdt met wetenschappelijk onderzoek van edelstenen en parels. Net laboratorium maakt deel uit van het Nationaal Natuurhistorisch Museum.